Cumhuriyetimizin ilk yüzyılı önemli vergi reformlarına tanıklık etti. Emek ve gelirin elde edilme, oluşma süreçlerindeki değişiklikler ve çok katmanlı yapısal farklılıklar ikinci yüzyılda yeni bir vergi revizyonunu zorunlu kılıyor. İç hukukta vergi artışlarıyla ilgili yapılan yoğun tartışmalar arasında, küresel bazı gelişmeler vergi sistemimizle ilgili bitmeyen uzun soluklu tartışmalara kapı aralamaktadır. Görünen o ki, politika belirleyicisi konumunda olan pek çok ülke ile sisteme dayalı soru ve sorunlarımız benzerlik gösteriyor. Bunlardan bahsedeceğiz ancak önce diğer ülkelerle benzeşmediğimiz temel bir belirlemeyi yapmalıyız.

Anayasal sınırlamalar

Vergi ödevinin kapsam ve sınırlarını ortaya koyan Anayasa maddesi AY, 73’tür. Verginin yasallığı başta olmak üzere vergilendirmenin temel ilke ve kuralları bu maddede ele alınır. Son vergi artışları ve düzenlemelerle tekrar gündeme gelen bu ilkelerin yine yeniden tartışılmasını önleyecek bir politika ve içtihat pratiği hayata geçirilmelidir.

Avrupa Birliği Yıllık Vergilendirme Raporu-2023

Küresel ekonomik daralma ve çoklu kriz deneyimleri, ülkeleri vergi politikalarını gözden geçirme ve gelirlerini artırmaya yönelik bir dizi önlem alma konusunda zorlamaktadır. Bu soru ve sorunlara geniş bir perspektif sunan “AB Yıllık Vergilendirme Raporu-2023”* bu ayın başında yayınlanmıştır. Rapor, AB üye devletlerinin vergi sistemlerini, vergilendirme politikalarını ve performanslarını değerlendirmektedir.

Ortak soru ve sorunlar

Rapor, yedi ana başlıkta çeşitli çıkarımlarda bulunmaktadır. Başlıkları şu şekilde özetleyebiliriz;
  • Vergilendirmede temel zorluklar: Vergi sistemleri, kamu finansmanını desteklemek için gereken gelirleri verimli, etkili, sürdürülebilir ve adil bir şekilde sağlamalıdır.
  • Gerçek kişiler için adil ve efektif bir gelir vergisi: Son 50 yılda, özel sektöre ait sermaye üzerindeki efektif vergi oranları düşerken, emek geliri üzerindeki vergiler artış gösterdi. Veraset, emlak ve intikal vergileri genellikle küçük bir gelir kaynağıdır.
  • Kurumlar vergisi inovasyonu desteklerken vergi gelirini güvence altına almalıdır: Kurumlar vergisi ihmal edilemez bir vergi geliri kaynağıdır. Ekonomik toparlanmaya paralel olarak 2021 yılında 2020 yılına göre artış göstermiştir.
  • Çevre vergilendirmesi, çevre politikası hedeflerine ulaşmak için kullanılabilecek araçlardan biridir. Avrupa, eşi görülmemiş ölçek ve aciliyette çevresel iklim değişikliği sorunlarıyla karşı karşıyadır.
  • KDV, AB’deki en önemli vergi gelir kaynaklarından biridir. 2021’de, ortalama olarak ikinci en önemli vergi geliri kaynağı olmuştur.

Kripto varlıkların vergilendirilmesi

  • Kripto varlıklar ve vergilendirme: Kripto varlıklarının yükselişi, birçok yeni fırsatın yanı sıra zorlukları da beraberinde getirdi. Kripto varlıkların adil ve etkili bir şekilde vergilendirilmesi vergi idareleri için oldukça zorludur.
  • Vergi idareleri arasında bilgi değişimi vergiden kaçınma ve kaçakçılığın önlenmesinde önemli bir role sahiptir. Görüldüğü üzere, soru ve sorunlar ortak. Bu konulara AB üyesi ülkeler tarafından verilecek cevapların ana unsurlar açısından birbirine benzeyeceğini bekleyebiliriz. Ülkemiz açısından da -orta veya uzun vadede- verilecek politika cevaplarının AB üyesi ülkelerle uyumlu olması gerekmektedir.
*https://taxation-customs.ec.europa.eu/ taxation-1/economic-analysis-taxation/ annual-report-taxation_en